Historisch perspectief Schagerwad e.o.
|
Het Schagerwad en omstreken in historisch perspectief
Een oorspronkelijke functie van “Het Wadt” (deze oudste benaming stamt mogelijk al van rond het jaar 1200) is een tijdelijke waterberging, een boezem. Met name in de periodes dat het water niet kon worden afgevoerd naar de Zuiderzee via de drie sluizen bij Kolhorn, kwam het gebied van en rondom het Wadt en verder langs de dijk onder de water te staan. Door de jaren heen heeft het gebied verschillende benamingen gekend, zoals ‘het Wad”, “Rietbos” en zoals nu “het Schagerwad”. Het Schagerwad werd aan de noordzijde begrensd door een dijk die reeds rond 1200 werd aangelegd beginnend en die liep vanaf Krabbedam naar Kolhorn en verder, de latere West-Friese Omringdijk. De Zijpe en de Wieringerwaard waren toen beiden nog verbonden met de open Zuiderzee en Noordzee. Deze aanvankelijk lage zee-werende dijk brak in het begin van de veertiende eeuw opnieuw door en werd versterkt en verhoogd. Rond 1320 werd de dijk voor het eerst geïnspecteerd en volledig beschreven. Hij is ook later vele malen op diverse plaatsen doorgebroken. Deze doorbraken zijn te zien bij de zogenaamde “ wielen”. Denk maar aan de wielen bij Enigenburg, bij de Keins maar ook aan de twee droge Wielen bij het Schagerwad. Dat zijn zogeheten droge wielen. Ze waren relatief kleine ondieptes, ontstaan bij een dijkdoorbraak, maar door de aanwonende boeren konden we worden dichtgegooid. |
De dijk werd zoals gezegd rond 1320 voor het eerst opgemeten, nadat de oude dijk was verhoogd en na vele doorbraken en versterkingen en verhogingen ontstond de huidige Westfriesdijk. Het aanvankelijke wad-achtige landschap veranderde geleidelijk in een gras/hooiland dat in de winter een hoog waterpeil kende en functioneerde als boezem voor o.a. de polder Burghorn en voor de het gebied van Schagen.
Aan de zuidzijde wordt het gebied van de vele kagen begrensd door een aangelegde lage bedijking die doorliep tot Barsingerhorn. De woningen in Barsingerhorn stonden op een dijk aan de hoge zuidzijde, gelegen aan de rand van de toenmalige en huidige Hooglandspolder. Het water uit die polder werd afgevoerd via de voorsloot in Barsingerhorn. Die sloot fungeerde ook als afwateringsgracht voor het Schagerwad, nadat de sloot die we nu kennen als de Bansloot was gegraven. Die sloot is tevens de grens tussen Schagen en Barsingerhorn. De situatie van het Wad werd een andere na de definitieve inpoldering van de Zijpe (1597) en de Wieringerwaard (1610). De waterhuishouding en met name de afvoer van overtollig water was en bleef een groot probleem. |
Het overtollige water uit de polder Burghorn (1461) en geheel Schagen moest via sloten en grachten die door de kagen langs de dijk ten westen van Barsingerhorn en door Barsingerhorn zelf naar Kolhorn liepen de Zuiderzee naar de sluizen bij Kolhorn stromen. Diverse molens, ook de molen die bij het Wadt stond zorgden bij goed weer voor een vlotte gang van zaken.
Op diverse kaarten uit het verleden zijn deze watermolens afgebeeld. Zo is halverwege de Wadweg op twee kaarten een watermolen ingetekend die het water afvoerde richting de dijksloot en richting Barsingerhorn. Aan het einde van de Wadweg ter hoogte van de huidige N245 heeft vrijwel zeker ook een molen gestaan getuige de kaarten. Aan het einde van de Wadweg ter hoogte van de huidige N245 heeft vrijwel zeker ook een molen gestaan getuige de kaarten. Nadat de bemaling steeds werd verbeterd is het land van het Schagerwad gelegen tussen Keinsmerweg en Wadweg vooral als grasland en voor een deel als bouwland gebruikt met uitzondering van het zogenaamde Rietbos aan de oostzijde dat bekend staat om de goede kwaliteit van het riet voor dakbedekking. |
Vanaf het jaar 1981 dat Staatsbosbeheer het land beheert, is het waterpeil weer naar historische waarde terug gebracht, zodat het huidige plas-dras kon ontstaan.
Over de historische natuur en de ecologische waarden van met name het Schagerwad is weinig bekend, laat staan beschreven. Dat is ook logisch daar een optimaal agrarisch gebruik werd nagestreefd vanaf de vroegste tijden door het water zoveel mogelijk af te voeren, o.a. via de oude waterberging, dat Het Wadt was en bleef. Een plan tot drooglegging van het Wadt in de zestiende eeuw is niet doorgegaan, gelukkig maar. Mei '22 Onderzoek & tekst Hans Westrik |
| het_schagerwad_en_omstreken_in_historisch_perspectief_16-5-22_.pdf |